پودر آب پنیردامی

آب پنیر در تغذیه دام

امروزه با معطوف شدن توجه بشر به محدودیت مواد پرودئینی و لزوم چاره اندیشی عاجل در این مورد انسان مجبور است از کوچکترین احتمال کارآمد بودن موادی که به عنوان ضایعات دور ریخته می شود سود جسته و آنرا به شکل مصرف خوراکی بازگرداند،کمبود مواد خوراکی متعارف و افزایش قیمت آنها در کشور موجب شده تا عمده بقایای صنایع مخنلف کشاورزی در سطح وسیع در تغذیه دام مورد استفاده قرار گیرند. استفاده از این بقایا گذشته از ارزش غذایی آنها از نقطه نظر زیست محیطی نیز مورد توجه جدی است. آب پنیر یکی از موادی است که می توان روی آن بحث و بررسی کرد. آب پنیر یکی از محصولات فرعی کارخانه جات پنیر سازی است.

بعلت گسترش روز افزون کارخانه جات پنیر سازی در کشور و عدم استفاده از آب پنیر، بناچار این فرآورده در محیط تخلیه شده و در این حالت آب مذبور به تدریج تجزیه شده و ضمن بوجود آوردن بو های نامطبوع محیط زیست را آلوده کرده، باعث ازدیاد و انتشار مگس خواهد شد. چنانچه در فاضلاب ها و چاه ها ریخته شود، به علت نفوذ ناپذیر بودن سبب پر شدن مکان های یاد شده می گردد و اگر به طرف رودخانه ها روانه شود، به دلیل دارا بودن مواد پروتئینی، اکسیژن بیولوژیکی B.O.D آب رودخانه ها را کاهش داده و مرگ و میر آبزیان را به دنبال خواهد داشت.

همچنین احداث سیستم تصفیه فاضلاب برای آب پنیر علاوه بر اینکه هزینه زیادی دارد با وارد آب پنیر به محیط زیست افزون بر آلودگی شدید آن، هزاران تن پروتیین با ارزش بیولوژیکی بالا و لاکتوز و مقادیر قابل توجهی ویتامین و مواد معدنی از دست می رود. از این رو بسیاری از کشور ها در رابطه با آلودگی آب ها به وسیله آب پنیر و سایر مواد آلی دارای قوانین و مقررات خاص تدوین شده میباشند. متاسفانه آب پنیر استحصالی کارگاه های پنیر سازی موجود در ایران از هیچ قانون و مقرراتی پیروی نکرده و در نتیجه محیط زیست را آلوده می کنند.

آب پنیر دارای لاکتوز، پروتئین های محلول، مواد معدنی و ویتامین های محلول در اب می باشد که این مواد مغذی می توانند بخوبی توسط دام ها مخصوصا نشخوارکنندگان مورد استفاده قرار گیرند.در سال های اخیر تلاش هایی در جهت یافتن موارد استفاده بیشتر از این فراورده که همواره به عنوان ضایعات تلقی و به همان شکل با آن برخورد می شد، صورت گرفته است بعضی کارخانه جات لبنی به جای پاکسازی آب پنیر در تاسیسات پاکسازی ویژه، اقدام به اسپری آن روی مزارع کرده اند که روش موثر و پر سودی برای کارخانه دار و دامدار محسوب می شود.

آب پنیر تنها فراورده فرعی لبنی ویژه تغذیه دام است که در ایران تولید می شود. در کشور ما سالانه حدود 1.570.000تن آب پنیر تولید میشود که تقریبا معادل 122 هزار تن ماده خشک میباشد. استفاده از این ماده در تغذیه دام از طرفی باعث حل مشکلات زیست محیطی آن شده و از طرف دیگر با کاهش دادن مواد خوراکی مورد نیاز دام ها، از نظر اقتصادی مفید واقع می شود. اهداف این بررسی بطور اجمالی شامل جلوگیری از آلودگی محیط زیست، استفاده از مواد مغذی موجود در آب پنیر توسط دام ها،کمک به حل مشکل دفع آب پنیر در کارخانه جات تولید پنیر، ایجاد انگیزه و تشویق نمودن دام داران جهت مصرف این ماده خوراکی و کاهش هزینه خوراک دام می باشد.

خصوصیات و ترکیبات آب پنیر:

در مراحل عمل آوری شیر که با استفاده از رنین به منظور تولید پنیر صورت می گیرد،کازئین شیر رسوب داده شده و جدا می گرددو همراه با آن بخش عمده چربی و تقریبا نیمی از کلسیم وفسفر موجود در شیر هم گرفته می شود . مایعی که بعد از این مراحل آماده می گردد آب پنیر تازه نامیده می شود . ترکیب این مایع تابع ترکیب شیر و همچنین نوع پنیری که ساخته می شود.

براساس روشهای تولید پنیر ، سه نوع آب پنیر وجود دارد :

1-آب پنیر شیرین 2-آب پنیر ترش 3-آب پنیر صنعتی

آب پنیری که پس از بسته شدن لخته پنیر توسط مایع و بدون افزودن مواد اضافه به شیر به دست می آید آب آب پنیر شیرین نام دارد ولی در مورد آب پنیر ترش، به شیر علاوه بر میاع ( دیاستازی) پدید آورنده لخته، مواد دیگری افزوده می شود، آب پنیر به وجود آمده ترش خواهد بود.

در صورتی که پروتئینهای شیر توسط مواد دیگری غیر از مایع دیاستازی و اسید لاکتیک رسوب دهند ، آب پنیر به دست آمده را آب پنیر صنعتی می نامند.

آب پنیر شیرین و ترش از لحاظ لاکتوز، اسید لاکتیک و میزان املاح با هم مشابه هستند و لاکتوز آب پنیر به آسانی تخمیر می شود.

مزیت تغذیه ای:

میزان انرژی ، چربی ، ویتامین های محلول ؛کلسیم وفسفر موجود درآب پنیر نسبت به شیر کمتر است .از این فرآورده اغلب در سیستم های تغذیه ای مرطوب مخصوص خوک ها استفاده می شود .از نظر پروتین نسبت به شیر ضعیف تر است .اما بیشتر پروتین آن بتا لاکتو گلوبولین است که کیفیت بسیار خوبی دارد. پروتیین های آب پنیر اهمیت زیادی دارند، زیرا حاوی مقادیر نسبتا زیادی از اسید های آمینه سیستئین و متیونین میباشند. بنابراین ارزش غذایی پروتیین شیر در مجموع بسییار مطلوب است. .وبهترین مورد مصرف خوراک را به عنوان اجزای مناسب برای جایگزین در شیر در گوساله ها ی جوان به دست آورده اند و بر خلاف پروتین های شیر پس چرخ پروتین آب پنیر در معده لخته نشده و ممکن است در سطوح بالای مصرف منجر به مشکلات گوارشی شود.

رنگ /بافت:مایع زرد تا سفید.

خوشخوراکی:اگر تازه باشد خوشخوراکی آن زیاد است.و نوع شیرین خوش خوراک تر از نوع اسیدی است.

محدودیت های مصرف (عوامل ضد تغذیه ای):میزان ماده خشک آن کم و میزان نمک آن زیاد است.

میزان مصرف تقریبی در گونه های مختلف(درصد از جیره متراکم):

گوساله 5% جایگزین شونده 10%

گاو شیری 10% شیر خوراکی 0%

گاو گوشتی 10% جیره پایانی 20%

بره 5% جیره رشد 20%

میش 10%

روش های مختلف مصرف:

1) بصورت مایع: استفاده از آب پنیر بصورت مایع ارزانترین راه مصرف این ماده می باشد.از آنجا که خشک یا تغلیظ کردن آب پنیر مستلزم صرف هزینه زیاد بوده و نیازمند وجود تکنولوژی خاصی می باشد استفاده از آب پنیر به همان صورتی که تولید می شود بایستی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

2) بصورت خشک شده: به علت این که آب پنیر مایع را برای مدت طولانی نمی توان ذخیره کرد و حمل ونقل آن تقریبا مشکل است آنرا خشک می نمایند. هزینه تولید آب پنیر خشک تقریبا برابر هزینه خرید سایر منابع انرژی زا مانند ذرت و جو می باشد. از آب پنیر خشک بیشتر در جایگزین شیر گوساله های شیری و در کنسانتره گاو های پر تولید استفاده می شود.

3) بصورت تغلیظ شده: تغلیظ نمودن آب پنیر سه مزیت عمده در پی دارد: الف)کاهش هزینه حمل ونقل ب)افزایش مصرف ماده خشک آب پنیر توسط حیوان ج) افزایش زمان نگهداری و ذخیره.

4) استفاده در سیلو: بعلت اینکه آب پنیر منبع خوب کربوهیدرات قابل تخمیر (لاکتوز) است، افزودن آن به سیلو باعث تخمیر سریع تر و کامل تر، کاهش بیشتر ph (کیفیت بهتر سیلو)، افزایش مقدار اسید لاکتیک سیلو و افزایش قابلیت هضم سیلو می گردد.مخصوصا در مورد مواد خشبی که کربوهیدرات قابل تخمیر کمی دارند استفاده از آب پنیر در تهیه سیلوی آنها توصیه می شود.

5) بصورت تخمیر، تغلیظ و آمونیاکی شده: برای تولید یک مکمل نیتروژنی برای گاوها، آب پنیر را تخمیر و تغلیظ نموده و به آن آمونیاک می افزایند. در اثر تخمیر، اسید لاکتیک تولید شده و PH فراورده را پایین می آورد که افزودن آمونیاک باعث متعادل شدن PH آن می شود.

6) بلوک های لیسیدنی: توسط حرارت، مقدار آب را درآب پنیر به 25 تا 35 % می رسانند سپس محصول داغ را در قالب های مخصوص می ریزند.در اثر سرد شدن محتویات آن به شکل جامد در می اید که می توان آن را بصورت بلوک لیسیدنی در اختیار دام قرار داد.

7) سایر روش ها: توسط اولترافیلتراسیون پروتیین آب پنیر را جدا نموده و در تغذیه انسان مورد استفاده قرار می دهند. مایع باقی مانده را نغلیظ نموده و با افزودن آمونیاک به آن، بعنوان منبع انرژی و پروتیین در تغذیه دام استفاده می نمایند. تخمیر آب پنیر به منظور تولید پروتیین تک یاخته ای (SCP) انواع الکل ها، اسید لاکتیک، اسید سیتریک، اسید آسکوربیک (ویتامین C)،اسید استیک، اسید پروپیونیک، بعضی پلی ساکاریدها بعضی آنزیم ها، لایزین، ویتامین B12 ،گلیسرول و …نیز صورت می گیرد